استریسک (Asterisk) یک نرم افزار ماخذ آزاد-متن باز- (Open Source) جهت یکپارچه سازی روشهای ارتباطی (Unified Communications) است که در سال ۱۹۹۹ توسط مارک اسپنسر مدیر عامل شرکت دیجیوم در قالب GNU/GPL پایه گذاری شده است. استریسک گامی است در جهت عمومیت بخشیدن به روشهای گوناگون ارتباطی مبتنی بر شبکه های کامپیوتری و محیطی برای ارتباطات تلفنی, تصویری و کاربریهای مرتبطی نظیر IM, Call/Contact Centre و…
با رشد ارتباطات مبتنی بر شبکه های کامپیوتری (IP Based), استریسک (Asterisk) با اقبالی روزافزون روبروست. رایگان بودن استفاده از آن در مقابل قیمت به نسبت گزاف برندهای موجود در بازار, امکانات بالقوه با کیفیت مناسب, استاندارد بودن پروتوکل ها و عدم وابستگی به سخت افزار یا نرم افزار خاص از برندی معین, راحتی نصب و راه اندازی, وسعت جامعه اطلاعاتی بسط دهنده آن و از همه مهمتر تجمیع سرویس های صوتی (اعم از تلفنی و چت), تصویری و دیتا موجب شده اند تا استریسک به عنوان یک سافت سوییچ یکی از اجزای موثر و محرک دنیای ارتباطات نوین (Next Generation) قلمداد گردد.
استریسک (Asterisk) بر پایه زبان برنامه نویسی C بنا شده و بر روی سیستم عاملهای گوناگونی نظیر,Linux NetBSD, OpenBSD, FreeBSD, Mac OSX, Solaris, Unix بارگذاری می شود. علاوه بر این, نسخه هایی از استریسک نیز دیده شده اند که بر روی پلتفرم ویندوز قابل نصب و راه اندازی هستند.
گذشته از آنکه با استفاده از کامپیوترها و سرورهای معمول و محاسبه توان سیستم (CPU/RAM) بر اساس تعدد کاربران, می توان سرویسهای استریسک را عملیاتی نمود اما محبوبیت استریسک و تنوع سرویسهای آن موجب شده تا سازندگان بسیاری از پلتفرم ترکیبی لینوکس و استریسک برای ساخت تجهیزات ارتباط یکپارچه (Unified Communications) در مقیاسهای گوناگون بهره گیری نمایند. از تجهیزات بسیار ساده, کارا و ارزان در مقیاس SOHO و SMB گرفته تا طراحیهای پیچیده با تعداد کاربر بالا در محیطهای Enterprise. تولید چنین ابزارهایی در عمل بسیار ساده و آسان است. چرا که نرم افزارهای مربوطه موجود بوده و کافیست با طراحی رابط کاربری (اینترفیس) متناسب و عموماً تحت وب, راهبری سیستم را تسهیل نمود. طبعاً در نمونه های پیچیده تر, تغییرات ماخذ نرم افزار برای عملکرد بهتر نیز به علت متن باز لینوکس و استریسک امکان پذیر خواهد بود.
به عنوان یک نرم افزار چندمنظوره که بر بستر شبکه های اطلاعاتی بنیان نهاده شده, تدبیر اندیشی متناسب همانند طراحی درست شبکه (QoS, Redundancy, Traffic Management & Planning) و استفاده صحیح از سخت افزارهای آن علی الخصوص در محیطهای SMB و Enterprise گریزناپذیر است. لذا استریسک چه برای کاربریهای ساده ای نظیر مرکز تلفن (IPBX) و چه کاربریهای پیچیده تری همانند کنفرانس ویدئویی, مرکز تماس (Call/Contact Centre) و یا یکپارچه سازی با نرم افزارهایی نظیر اتوماسیون اداری, ERP و… مورد بهره برداری واقع گردد, می بایست واجد چنین پیش شرطهایی باشد.
استریسک و ساختارهای سنتی
بر خلاف تصور بسیاری, استریسک و اساساً تفکر سافت سوییچ و تبادلات صوتی, تلفنی و تصویری مبتنی بر نرم افزارهای تحت شبکه نه تنها با دیدگاههای سنتی ارتباطات مخابراتی در تعارض نیست که صد البته مکمل و توسعه دهنده آن نیز هست. اگرچه در نگاه اول, ساختاری نظیر استریسک برآمده از محبوبیت, گسترش و ارزان بودن ارتباطات مبتنی بر شبکه های کامپیوتری ( VoIP, IP Telephony, Video Conferencing,…) توصیف می شود اما هیچگاه تطابق با ساختارهای سنتی عموماً TDM فراموش نشده و در دیدگاه کلان, مدیای ارتباطی تاثیری در ذات عملکرد استریسک ندارد. راه اندازی استریسک بر پایه تجهیزات IP Based اگرچه ساده تر و ارزانتر است اما تطابق با تکنولوژیهای قدیمتر همواره منظور نظر بوده.
دو مطلب, یکی امنیت و دیگری اطمینان از صحت عملکرد (Reliability) در سیستمهای سافت سوییچ و استریسک در مقایسه با سیستمهای سنتی ارتباطی محل مناقشه مدافعان تفکر سافت سوییچ و ایده های سنتی تر هستند. این دو مطلب به خودی خود شایسته مقالات تفصیلی جداگانه هستند اما در پایان به اختصار راه حلهای ایجاد یک سیستم استریسک برای پاسخگویی به نیازهای امنیتی و صحت عملکرد بیان شده اند.
امنیت و صحت عملکرد
رمزنگاری تبادلات (Encryption) بهترین روش موجود است که حتی شنود روی کابل (Line Tapping) و در اختیار داشتن سریعترین کامپیوترها نیز قادر به گسست آن نیست. علاوه بر روشهای معمول می توان پروتکلهای اختصاصی جهت رمزنگاری تبادلات ایجاد نمود. این مهم به واسطه توانمندی سیستم عامل لینوکس (Linux) امکان پذیر بوده و در کل چه از روشهای معمول رمزنگاری و چه از پروتوکلهای اختصاصی, می توان جهت تامین امنیت ارتباطات مابین اجزاء سیستم مبتنی بر استریسک بهره گیری نمود. در کنار این مطلب, لینوکس به خودی خود, یک فایروال متناسب است که در کنار سایر سدهای امنیتی شبکه, می تواند ضریب امنیتی دسترسی به خدمات دهنده های استریسک را تا حد بالایی تضمین نماید.
بسیاری ویژگیهای برجسته سیستم استریسک که بر پلتفرم لینوکس نصب و راه اندازی شده, در ذات از توانمندیهای سیستم عاملی لینوکس به ارمغان آورده شده اند. قابلیتهای پر قدرتی نظیر Clustering و High Availability (HA) لینوکس متضمن اطمینان از صحت عملکرد (Reliability) سیستم سافت سوییچ (Soft Switch) مبتنی بر استریسک هستند. در کنار این مطلب, امکانات افزونگی (Redundancy) سخت افزاری نظیر منابع تغذیه, در کنار امکانات افزونگی شبکه کامپیوتری در قالب لینکها, تجهیزات, پروتکلها و… موجب شده اند تا استریسک اگر نه بالاتر, شانه به شانه سیستمهای TDM Based بایستد.
با این اوصاف, استریسک راهی است به سمت ارائه خدمات نوین ارتباطی (Next Generation) در مقیاسهای گوناگون SOHO, SMB, Enterprise. راهی که به یکپارچگی, نوآوری و آسانی ارائه طیف وسیعی از خدمات صوت, تصویر و داده (ارتباطات یک پارچه) منتهی شده و به اتحاد روشهای ارتباطی ثابت و سیار در عرصه تعاملات سازمانی (Enterprise Fixed Mobile Convergence) منتهی خواهد شد.
