FXS مخفف عبارت Foreign Exchange Subscriber و FXO نیز مخفف Foreign Exchange Office است.
FXS چیست ؟
در صنعت مخابرات FXS ( همانطور که از نامش پیداست ) به درگاهی اطلاق می شود که به دستگاه کاربر متصل می شود. به عبارت ساده تر درگاه FXS به پورتی گفته می شود که دستگاه کاربر ( تلفن ) به آن متصل می شود. در واقع پورت FXS بوق دارد و منطقا دارای جریان الکتریسیته است. می توان تلفن سنتی را به آن متصل کرد و در صورتیکه پس از اتصال تلفن سنتی به درگاه FXS گوشی را برداریم صدای بوق شنیده می شود. FXS VoIP Gateway نیز یک گیت وی ویپ است که توانایی تبدیل سیگنال آنالوگ یک تلفن سنتی که به آن متصل شده است، به TCP/IP Packet ( و برعکس ) را دارد.
دستگاه FXS ممکن است به صورت گیت وی اکسترنال که به شبکه متصل می شود، طراحی و تولید شود. در عکس زیر نمونه ای از این تجهیزات را مشاهده می کنید.
حداقل درگاه هایی که روی یک گیت وی FXS خارجی اکسترنال وجود دارد ( LAN ( RJ45 Jack و ( FXS Port ( RJ11 jack است. ممکن است گیت وی FXS با ورودی برق مستقیم ( آداپتور ) روشن شود یا اینکه برق مورد نیاز از طریق پورت POE تامین شود.
ممکن است دستگاه FXS قابلیت انجام NAT را داشته باشد و در این صورت اتصالات شبکه دستگاه شامل یک پورت LAN و یک پورت WAN است و برخی دیگر از تجهیزات FXS علاوه بر یک پورت LAN و WAN دارای چند پورت LAN اضافه هستند که می توان از آن به عنوان یک سوییچ کوچک کم ظرفیت استفاده کرد.
در عکس زیر شماتیک دستگاه DVG-5008 ساخت شرکت D-Link را مشاهده می کنید که دارای یک پورت WAN، چهار پورت LAN و 8 پورت FXS است. این دستگاه با استفاده از برق مستقیم که از یک آداپتور AC به DC تامین می شود روشن می شود.
گیت وی های FXS تعداد پورت های متفاوتی دارند. 1، 2، 4، 8، 16، 24 و برخی دیگر ممکن است تا صدها پورت داشته باشند. گیت وی هایی که دارای یک یا دو پورت هستند معمولا ATA نامیده می شوند. ATA ها کارکردی شبیه به FXS اما امکانات و قابلیت های کمتری دارند. در نوشتار دیگری به تفضیل به ATA ها پرداخته ایم.
برخی دیگر از انواع گیت وی های FXS ممکن است به صورت داخلی ( اینترنال/Internal ) طراحی شوند. این نوع Gateway ها از طریق پورت PCI یا PCI express روی mother board کامپیوتر نصب می شود. معمولا برق مورد نیاز را از برق پورت PCI یا از یک برق 5 ولت جداگانه از پاور کامپیوتر می گیرند.این گیت وی ها پورت اتصال به شبکه ندارند و عمدتا نیز از توان پردازشی کامپیوتر برای تبدیل سیگنال آنالوگ به TCP/IP Packet استفاده می کنند.
یک نمونه از این نوع طراحی دستگاه Sangoma A200 است. تعداد پورت های این نوع تجهیزات می تواند متفاوت باشد از نمونه های 2 پورتی تا 48 پورت که روی کامپیوتر نصب می شود.
FXO چیست ؟
پورت FXO درگاهی ست که به شبکه مخابراتی متصل می شود. توانایی دریافت بوق و تبدیل خط تلفن به TCP/IP Packet را دارد. در مقایسه با پورت FXS این پورت فاقد جریان الکتریسیته است و وقتی که گوشی تلفن را به آن متصل کنید و گوشی تلفن را بردارید هیچ چیزی وجود ندارد.
تجهیزات FXO دقیقا مانند FXS ها هستند. دارای دو نوع اینترنال و اکسترنال هستند. با تعداد پورت ها و مشخصات مشابه. اگر به مخفف های FXS یا FXO حساس نباشید، این دو نوع دستگاه را از هم تشخیص نمی دهید.
همانطور که پیش از این نیز ذکر شد این تجهیزات از فن آوری ویپ ( VoIP ) استفاده می کنند و سیگنال های آنالوگ صوتی را به TCP/IP packet تبدیل می کنند.
کاربرد پورت های FXS/O
فن آوری VoIP این روزها کاربردهای فرآوانی دارد. در ادامه برخی از کاربردهای پورت های FXS و FXO ذکر می شود :
- ترکیب Gateway های اکسترنال FXS-FXO به صورت Hotline معمولا برای انتقال خطوط تلفن بر بستر شبکه های TCP/IP استفاده می شود. همانطور که ذکر شد در این نوع کاربرد معمولا از گیت وی های اکسترنال ( External ) استفاده می شود.
- ترکیب FXS-FXS به صورت Hotline معمولا در مراکز دیسپاچینگ برای برقراری ارتباطات اضطراری استفاده می شود.
- ترکیب FXO-FXO به صورت Hotline برای اتصال دو مرکز تلفن ( سانترال ) سنتی به یکدیگر مورد استفاده قرار می گیرد.
- گیت وی FXO ( اینترنال یا اکسترنال ) برای اتصال خطوط شهری به یک مرکز تلفن تحت شبکه IP PBX مورد استفاده قرار می گیرد.
- گیت وی FXS ( اینترنال یا اکسترنال ) برای اتصال تلفن های سنتی به یک مرکز تلفن تحت شبکه (IP PBX) می تواند مورد استفاده باشد.
- با استفاده از ترکیبی از Gatewayهای FXO و FXS در کنار یک مدیریت کننده تماس ( Call Manager/Gate Keeper ) می توان یک شبکه عظیم ویپ به وسعت یک کشور راه اندازی کرد.
نکات قابل توجه :
گیت وی های FXS/FXO به جریان الکتریسیته بسیار حساس هستند. در صورتیکه بیش از حد مجاز ( 42 تا 54 ولت ) جریان الکتریسیته روی این پورت ها باشد باید منتظر این باشید که در مدت زمان کوتاهی این پورت دچار مشکل شوند.یکی از اتفاقات رایج در معیوب شدن این پورت ها، الکتریسیته ساکن است.
هنگام نصب به شدت مراقب باشید که قبل از وصل کردن اتصال زمین ( earth ) این دستگاه ها آنها را روشن نکنید.
همچنین به نحوی مطمئن شوید که ولتاژ خطوط تلفن از حد مجاز ذکر شده تجاوز نمی کند. در صورتیکه در مناطقی این تجهیزات را نصب می کنید که از ثابت بودن ولتاژ خط تلفن مطمئن نیستید بهتر است از سیستم های محافظ خط تلفن استفاده کنید.
همانطور که پیش از این نیز ذکر شد، بستر انتقال VoIP ممکن است یکی از بسترهای ماهواره، رادیو، اینترنت، MPLS و ... باشد. زمانی که بستر انتقال از طریق اینترنت است باید دقت کرد که تجهیزات به طور مستقیم روی اینترنت قرار نگیرند. این نکته به خصوص در مورد پورت های FXO اهمیت بیشتری دارد. زمانی که تجهیزات به طور مستقیم روی اینترنت قرار بگیرند یا به عبارت ساده Public IP روی تجهیزات تنظیم شود، این امکان برای هکرها به وجود می آید که برای هک کردن دستگاه شما تلاش کنند. در صورت هک شدن دستگاه می بایست انتظار داشت که مکالمات شنود شود، یا از خطوط تلفن شهری برای تماس رایگان استفاده گردد. گاهی هزینه های چنین اتفاقی بسیار سنگین خواهد بود. در نوشتاری جداگانه در این مورد به تفضیل پرداخته خواهد شد.